TĂNG TRƯỞNG XANH – CÁC ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH ĐỂ PHÁT TRIỂN

Tăng trưởng xanh là sự tăng trưởng dựa trên quá trình thay đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế nhằm tận dụng lợi thế so sánh, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế thông qua việc nghiên cứu và áp dụng công nghệ tiên tiến, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại để sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu, góp phần xóa đói giảm nghèo và tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế một cách bền vững.

Tăng trưởng xanh được xác định là xu hướng tất yếu trong chính sách phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả các nước phát triển như Hàn Quốc, Canada, Liên Minh Châu Âu, Nhật Bản cũng như các nước đang phát triển như Trung Quốc, Malaysia, Nam Phi đều đã có những bước tiến lớn trong việc xây dựng hệ thống cơ sở pháp lý, chiến lược, lộ trình, cũng như triển khai tiến tới tăng trưởng xanh.

Việt Nam cũng đã có những bước tiến trong việc xây dựng động lực thúc đẩy tăng trưởng xanh nhờ ban hành các chiến lược, chính sách quan trọng cùng với các cam kết mạnh mẽ trên thương trường thế giới. Điển hình là việc thông qua Chiến lược và Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 (PTR0) tại Hội nghị Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) và trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam. Theo Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về “Tăng trưởng Xanh: Cơ hội đột phá và hướng đi cho Việt Nam” nêu tình hình phát triển kinh tế Xanh tại Việt Nam thời hiện tại và định hướng chính để đẩy nhanh quá trình triển khai chiến lược.

* Về tình hình phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam thời hiện tại

Trong giai đoạn 2010 đến năm 2020, ước tính có khoảng 9 tỷ USD đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tập trung vào các ngành năng lượng tái tạo và sản xuất trang thiết bị, máy móc cho các dự án thuộc các lĩnh vực tăng trưởng xanh. Các khoản đầu tư này cùng với các doanh nghiệp trong nước bước đầu xây dựng nền kinh tế xanh tại Việt Nam với mức 6,7 tỷ USD vào năm 2020 (khoảng 2% GDP tại Việt Nam) cùng với đà tăng trưởng mạnh mẽ, khoảng 10-13% mỗi năm trong vòng 2 năm qua (Niên giám thống kê, phân loại ngành kinh tế xanh bởi  nhóm nghiên cứu, dựa theo Hướng dẫn thống kê các lĩnh vực xanh theo văn bản số 9050/NHNN-T ).

Đối với việc huy động nguồn tài chính cho tăng trưởng xanh, thị trường tại Việt Nam đã có bước đầu phát triển, với những tổ chức, đơn vị trong và ngoài nước thể hiện cam kết phát triển bền vững và hướng đến những dự án xanh, thân thiện với môi trường.
Điển hình nhất cho các tổ chức quốc tế có thể kể đến Ngân hàng phát triển Châu Á
(ADB) với hơn 11,6 tỷ USD tổng giá trị cam kết cho những khoản vay, viện trợ và hỗ
trợ kĩ thuật đối với những dự án, chương trình xanh và bền vững tại Việt Nam từ lúc
thành lập đến nay (Báo cáo của Ngân hàng phát triển Châu Á ). Nguồn lực từ các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân cũng ngày càng chiếm tỉ trọng lớn trong đầu tư xanh – đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng và môi trường. Tổng vốn đầu tư từ khu vực doanh nghiệp, bao gồm các doanh nghiệp nhà nước và ngoài nhà nước, trong năm 2019 đạt 3,4 tỷ USD cho năng lượng tái tạo, tăng 72% so với năm 2017 và 1,3 tỷ USD cho lĩnh vực môi trường, tăng 35% so với năm 2017 (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư ).

* Về định hướng

(1) Đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo (NLTT), đặc biệt là điện gió và điện mặt trời. Trong thời điểm ngắn và trung hạn, phát triển NLTT song song với việc củng cố lưới điện nhằm đảm bảo tính dẻo dai của hệ thống, đồng thời hỗ trợ nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. Mục tiêu đến năm 2030, thực hiện được các mục tiêu đề ra trong Quy hoạch điện VIII và thỏa thuận JETP, xây dựng hệ thống NLTT đạt công suất gấp 4-5 lần so với năm 2020, đồng thời đưa các dự án công nghệ mới pin lưu trữ năng lượng và thủy điện tích năng nhằm tăng độ dẻo dai cho lưới điện. Trong tầm nhìn dài hạn đến 2050, NLTT đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế xanh bền vững với hơn 50% lượng điện sản xuất đến từ điện gió và mặt trời, đem lại khả năng tự chủ hệ thống năng lượng quốc gia.

(2) Phát triển hệ sinh thái Hydro sạch dựa trên nền tảng năng lượng tái tạo nhằm phục vụ cho các ngành công nghiệp, giao thông vận tải, hay làm nguồn điện dự phòng.

(3) Chuyển đổi năng lượng ngành giao thông vận tải và logistic dựa trên nguồn năng lượng tái tạo và hệ sinh thái Hydro sạch. Việt Nam cần chuyển dịch hệ thống phương tiện giao thông đường bộ từ động cơ đốt trong sang xe điện bằng pin và xe điện chạy bằng khí Hydro.

(4) Xanh hóa các ngành công nghiệp và sản xuất nhờ áp dụng các công nghệ thu giữ các-bon, chuyển đổi, nâng cao hiệu suất của quy trình sản xuất và sử dụng năng lượng bền vững.

Ngoài ra, Nông nghiệp xanh, Lâm nghiệp, Quản lý chất thải và nước thải, và Công trình xanh cũng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng xanh ở Việt Nam. Những ngành công nghiệp này không chỉ đảm bảo tính bền vững mà còn góp
phần đáng kể vào phát triển kinh tế và tạo ra nhiều cơ hội việc làm. Các ngành này cũng
có thể hỗ trợ và bổ sung các ngành chính hiện tại, giúp đẩy nhanh tiến trình hướng tới
tăng trưởng xanh.